Gezond gewicht, gezonde gewricht

Geschreven door: Evi van Goor -

derdejaars fysiotherapiestudent aan
Hogeschool Zuyd

De laatste maanden klagen veel mensen over de aangekomen coronakilo’s, maar wanneer worden die kilo’s te veel? Wanneer is er sprake van overgewicht? Wanneer er te veel vet in je lichaam is opgeslagen, spreken we van overgewicht. Bij ernstig overgewicht spreken we van obesitas. Overgewicht en obesitas ontstaan als de hoeveelheid energie die je binnenkrijgt door eten en drinken voor langere tijd hoger is dan de energie die je lichaam verbruikt.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hanteert de volgende definitie voor overgewicht en obesitas: ‘Bij overgewicht en obesitas is er sprake van een abnormale of een zodanige overmatige vetstapeling in het lichaam dat dit aanleiding geeft tot gezondheidsrisico’s.’

Om te bepalen of er sprake is van overgewicht of obesitas kan de Body Mass Index (BMI) of de middelomtrek gemeten worden. Het meten van de middelomtrek geeft een beter inzicht in de gezondheidsrisico’s omdat er wordt gekeken naar de vetstapeling in de buikholte rondom de organen. Dit brengt een verhoogd gezondheidsrisico met zich mee. Een gezonde middelomtrek voor mannen ligt tussen de 79 en 93.9 cm en voor vrouwen tussen de 68 en 79.9 cm. De Body Mass Index is een index voor de verhouding tussen je gewicht en lichaamslengte en geeft een schatting van het gezondheidsrisico van je lichaamsgewicht.

Volgens de Raad van Volksgezondheid is overgewicht het gevolg van een combinatie van te veel eten én te weinig bewegen. Er worden dus meer calorieën geconsumeerd dan nodig zijn voor de energievoorziening van het lichaam. De vetten en koolhydraten die niet nodig zijn als brandstof voor de spieren, hersenen en celgroei worden in de vorm van vetweefsel rond de spieren opgeslagen. De buik, billen, dijen en heupen zijn populaire verzamelplaatsen voor deze overtollige vetten.

Een goed lichaamsgewicht speelt dus een belangrijke rol bij het behoud van een goede gezondheid. Overgewicht hangt namelijk nauw samen met tal van aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2, onvruchtbaarheid en slaapapneu. Maar er is nog een ander gezondheidsrisico, waar ik nu graag nader op in zou willen gaan, namelijk wat het effect is van overgewicht op de knieën.

Mensen met overgewicht hebben een vergrote kans op artrose, ook wel gewrichtsslijtage genoemd. Hierbij gaat het kraakbeen in het gewricht in kwaliteit achteruit; het wordt dunner, zachter en brokkelig. Artrose is een chronische ziekte, het gaat dus niet meer over. Klachten zijn onder meer startpijn en stijfheid in het gewricht, vooral bij het opstaan. Als je artrose hebt, is het belangrijk om in beweging te blijven, fysiotherapie kan helpen om op een verantwoorde manier te blijven bewegen.

Tijdens het lopen vangen de knieën en heupen klappen op van 6-7 keer het lichaamsgewicht. Wie dus 10kg te zwaar is, belast deze belangrijke gewrichten met een extra druk van 60-70 kg. Dit kan het natuurlijk slijtageproces van het kraakbeen, dat zich rond het 50e levensjaar inzet, in een hogere versnelling zetten. Als het kraakbeen sneller gaat slijten, wordt de bewegingsvrijheid van de gewrichten beperkt. Indien dit afbraakproces tot ernstige klachten leidt, zal er operatief ingegrepen moeten worden en zal het versleten gewricht vervangen worden door een heup- of knieprothese. Een goed en gezond lichaamsgewicht vermindert dus de kans op artrose en heeft een remmend effect op de reeds aanwezige kraakbeenslijtage.

Het klinkt logisch dat het kraakbeen in de knieën en heupen op den duur gaan slijten, maar bij veel zwaarlijvige mensen worden echter ook de handen door artrose getroffen, dat klinkt dan weer minder logisch. Zo zorgen de overtollige kilo’s niet alleen voor mechanische schade in de dragende gewrichten, maar heeft het daarnaast ook nog een ander effect. Dat blijkt uit een onderzoek van het Leids Universitair Medisch Centrum dat werd uitgevoerd door Erlangga Yusuf. Deze studie werpt een nieuw licht op het verband tussen overgewicht en artrose. Hij ontdekte dat mensen met artrose aan de handen een gebrek aan adiponectine hebben. Dit stofje ontstaat uit vetweefsel en wordt via het bloed naar de gewrichten getransporteerd.

Wetenschappers hadden al eerder het sterke vermoeden dat adiponectine de afbraak van kraakbeen remt en de vorming van nieuw kraakbeen stimuleert. Bij dikke mensen wordt in eerste instantie grote hoeveelheden van dit stofje aangemaakt. Na verloop van tijd echter niet meer. Daardoor kan de artrose in de handen verergeren. Erlangga Yusuf concludeert wel, dat bij knie- en heupslijtage het hebben van overtollige kilo’s nog steeds de belangrijkste risicofactor is.

Er zijn 3 redenen bekend die een ongunstig effect hebben op artrose of het ontstaan van artrose kunnen stimuleren, namelijk;

• Vetweefsel verandert de hoeveelheden adipokinen in het lichaam, die weer effect hebben op artrose. Hoewel deze stoffen door het vetweefsel worden aangemaakt, blijken mensen met overgewicht minder adiponectine - een van de 50 soorten adipokinen - te hebben. Dit stofje beschermt tegen slijtage door de vorming van kraakbeen te stimuleren. Hoe minder adiponectine mensen hadden, hoe ernstiger hun artrose 6 jaar later was;

• Bij mensen met overgewicht verandert vaak het tempo van opname van suiker en de aanmaak van insuline. De suikerconcentratie wordt hoger en dit heeft mogelijk invloed op de gewrichten. Zo kan suiker ontstekingen bevorderen;

• Ook hebben mensen met overgewicht vaak minder goede bloedvaten: de bloedvaten kunnen verstopt raken. Dit kan mogelijk leiden tot een minder goede doorbloeding van een gewricht en dat kan invloed hebben op de kwaliteit van het kraakbeen of de mogelijkheid om kraakbeenschade te herstellen.

Het is dus erg belangrijk om te zorgen voor een goed lichaamsgewicht door aan de ene kant te letten op je voeding en aan de andere kant in beweging te blijven. Zo zorgt een gezond gewicht voor een gezond gewricht!